Zazaca - Türkçe Sözlük

Kaynak: Zazaca - Türkçe Sözlük (Harun Turgut, Tij Yayınları)

A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

D —
d — d(de)
da — yaklaşık, -e yakın, civarında
da puncas len — yaklaşık elli kişi, elli kişiye yakın, elli kişi civarında
da vist lıeb — yirmi tane civarında, yaklaşık yirmi tane
da, day (m) — ana, anne
dadi (m) — anne
dadi babi — ana baba
daima da'inıa — daima, lıer zaman, sürekli olarak
dalavere (n) — dalavere, gizli oyun, dolandırma
dalavere çarnayış — dalavere çevirmek, gizli oyun çevirmek
dalavere kerdış — dalavere etmek
dalavereci — dalavereci
dalavereciye (ın) — dalaverecilik
daldcyın — sapa (yer), kuytu, gün ışığı almayan, tenha
dalde (n) — güneş ve rüzgarın etkileyemediği kuytu yer, siper, tenha
dalde bıyayış — gölgelenmek, kuytu duruma gelmek, siper oluşmak
dalde kerdış — gölgelemek, gün ışığı almayan kuytu duruma getirmek, siper etmek
dalde kotış — gölge veya siper altına düşmek, kuytuya düşmek
dalpa (m) — damla
dalpayış — damlamak
dalpê kerdış — damlamak
dalpi (m) — damlama sesi
dalpnayış — damlatmak
dalıi — dahi, de, da
damğe bıyayış — damgalanmak
damğe purı dayış — damga vurmak
damğe verdış — damga yemek
damğe \\ve nayış — damgalamak
dank (n) — ipliğin sarıldığı ağaçtan makara
danığe (n) — damga
danığe kerdış — damgalamak
dapir (m) — nine, büyük anne
daqucç kay kerdış — beş taş oyunu oynamak
daqucq bıyayış — tokmaklanmak, tokmakla dövülmek
daqueç (m) — beş taş oyunu, çakıl büyüklüğünde beş tane oval taşla oynanan bir oyun
daqueq kerdış — tokmaklamak, tokmakla vurmak
daqueq, daqoq (n) — tokmak, ağaçtan yapılmış iri çekiç
daqueqin — tokmaklı
dar (m) — ağaç
dar (n) — ağaç, tahta, ağaç maddesi, kereste; | orman, ağaçlık
dar (m) — eş değer, yaşta, yaşında, denginde, çağında
dar — (çocuk dilinde) ayakta durma, küçük çocuklar ilk defa ayakta durmayı denemek işi
dar dar — küçük çocuklara ayakta durmayı ve dengeyi sağlamayı teşvik etmek için söylenir
dar kerdış — kupkuru etmek, öldürmek
dar kerdış — (çocuk dilinde) ayakta durmak, küçük çocuklar ilk defa ayakta durmayı denemek, ayakta dengeyi sağlamaya uğraşmak
dar uw bırr — ağaçlık, ormanlık
dar u\\v tûr — bitki, her türlü bitki, ağaç ve bitki
dar waraznayjş — ağaç yetiştirmek, ağaçlandırmak, ağaçlı duruma getirmek
dar-ı — ilaç
dara — ağaca
dara ınazıyer — meşe ağacı
daraxaçi (m) — darağacı, idam sehpası
daraxaçidi aleqnayiş — darağacında asmak, idam etmek
darê (m) — dehre, ağaçlan budamakta kullanılan kesici alet
darb (m) — yara
darb anayış — yara açmak, vücutta yara açmasına neden olmak
darb cı resnayış — birini yaralamak
darb girıyayış — yara kapanmak, yara iyi olup gitmek
darb gırotış — yara almak, yaralanmak
darbe (n) — darbe, vuruş
darbe purye dayış — darbe vurmak
darbe werdiş — darbe yemek
darbey mêrg — öldürücü yara
darbıcc — yaralı, yaralanmış olan
darbıce bıyayış — yaralanmak; 2)berelenmck
darbıce kerdış — yaralamak; 2)berelemek
darbır (n) — bıçkı, büyük testere
darey ...-dı bıyayış — denginde olmak, yaşında, çağında olmak
darey mazıyım — mazı ağacı, meşe ağacı
darey mira ameyış — benim yaşımda, dengimde olmak
darkutık (n) — tokmak; 2)dibek tokmağı
daro mazıyer — meşe ağaç, meşe tahta; | meşe ormanı
darquepik (n) — ağaçkakan;2)bir ucu yuvarlak ve şişkin sopa, tokmak
darsaye — (meyve, sebze için) olgun, yenilebilir duruma gelen (meyve)
darsayış — (meyve, yemiş, sebze için) olgunlaşmak, yetişmek, olmak
darsi (n) — yılan dili; 2)(arı, akrep) iğnesi; 2)kılçık, diken gibi ince balık kemiği
darsi pede cenayış — (akrep, an, böcek vb) iğnesini batırmak, zehirlemek
darsiyın — kılçıklı (balık)
darsnaye — olgunlaşmış (meyve)
darsnayış — (meyve ve sebze için) olgunlaştırmak
daryen — ağaçtan yapılmış olan, tahta (kaşık), ağaç (kaçık)
darı bıyayış — ilaçlanmak; 2)boyanmak, boya ile renklenmek
darı kerdış — ilaçlamak; 2)boyamak
darın — ağaçlı
darıyayış — yüklenilmek, sırtına verilmek; 2)kaldırılmak
darıym — ilaçlı; 2)zehirli; 3)boyalı
davva unyayış — davaya bakmak
davvas (n) — sıkışma, bastırmak işi
davvasnayış — sıkıştırmak, bastırmak, basınçla basmak, tıka basa doldurmak
davvasıyayış — basınçla sıkışmak, sıkıştırılmak, basınçla bastırılmak
davvayın — davalı
davvctın — davetli
davvet dayış — davet vermek
davvet kerdış — davet etmek
davvetnome (n) — davetiye
dawa akerdış — dava açmak
dawa kerdış — dava etmek, mahkemeye başvurmak
dawa venayış — dava görmek
dawaci — davacı
dawasnaye — sıkışık, basınçla sıkışmış olan
daway xue kerdış — büyüdüğünü göstermeye çalışmak, büyüklük taslamak, ben de varım demek, benlik dawasmi gülmek
dawet bıyayış — davet edilmek
daxil bıyayış — dahil olmak
daxil kerdış — dahil etmek, katmak
daxiliye (n) — dahiliye, iç işleri; 2)iç hastalıklarıyla ilgili bölüm
daxn — dahil
day (m) — anne
dayê — anne ! (çağırma durumu)
dayê — anne (çağırma durumu), annelik, anne olma durumu
dayê (m) — annelik
dayê dayê — ana ana, anam, ay ana (yakınma, yakarma, sızlama vb anlamında söylenir)
daye — verilmiş olan
daye gırote — alacak verecek
dayk bayk — ana baba
dayk bıyayış — ana olmak, çocuk sahibi olmak
dayk cini — ana avrat
dayk ciniyey yi yevv pere ardış — ana avrat sövmek
daykê — ana! (çağırma durumu)
daykey çit — süt annesi'
daykey mı — anam
daykm — analı
daykra bıyayış — anadan doğmak
daykın baykın — analı babalı
dayış — vermek; 2)ödemek
dayış — hangi taş pekse, başım ona vurmak kom kerra ki berz kiri bmra vicayış: hangi taşı kaldırırsan altından çıkar
dayış gırotış — almak vermek, alıp vermek; 2)alış veriş, alım satım, ticaret; 3)ilişki
dağ, dax (m) — kızgın demirle yapılan işaret, yanık çizgi; | çizgi
dağnaye — kızgın demirle işaretlenmiş olan, damgalı
dağnayış — dağlamak, kızgın demirle işaretlemek; | çizgi çekmek
dağnıe, daxmc (n) — dama
dağnıeci — damacı, dama oyuncusu
dağın — dağlanmış olan
dağınc kay kerdış — dama oynamak
dağıne kerdış — dama etmek, dama oyununda dama demek
dağıne untış — dama çizmek
dağıyayış — dağlanmak, kızgın demirle işaretlenmek
dê — ta (uzaklık belirtir)
dêmiş bıyayış — dayanabilmek, katlanabilmek, dayanmak, güç şartlarda dayanıklı olmak, güçlüklere katlanmak, tahammül etmek
dêmiş nıbıyayış — dayanamamak, güçlüklere katlanamamak, tahammül edememek
dêst bestış — el bağlamak
dêst de-kotış — (bir şeye) elleni bulaştırmak, bir şeye elle girmek
dêst girye dayış — el bağlamak; 2)bir şey yapmamak, boş durmak
dêst pierı dayış — el çırpmak, alkışlamak, elleri birbirine çarpmak
dêst pieser nayöş — elleri üst üste koymak, el bağlamak, hiçbir şey yapmamak, çalışmamak
dêst uw lingiy xue bestış — (kendi) elini ayağını bağlamak, kendini kısıtlamak
dêst uw lingiy xue cı bırnayış — (bir şeyden) elini ayağını kesmek, uğramamak
dêst uw lingiy xue tıra untış — (bir yerden) elini ayağını çekmek, artık uğramaz olmak
dêst xue pey eştış — ellerini arkasına atmak (yürürken), ilgilenmeden çekip gitmek
dêst xuera verradayış — her şeye boş vermek; 2)yaşama gücü kendinde bulamamak
dêsti vênga ameyış — eli boş gelmek hediyesiz gelmek
dêsti venga agêrayiş — eli boş dönmek, elde edememek
dêstiy xue fereknayış — elini ovuşturmak
dêstiy xue gırcdayış — ellerini bağlamak; 2) boş durmak
dêstiy xue tıra esterıtış — bir şeyden umudunu kesmek; 2)bir şeyden elini çekmek; 3)bir işi bitirmek dêstiy xue tie şunayış uvv gêrayiş: elini kolunu sallaya sallaya gezmek, kimseden çekinmeden ortalıkta dolaşmak
dûdût — (çocuk dilinde) otomobil
dûeawk (m) — çok sulu ayran
dûede — başında ibik bulunan bir kuş, hüthüt, çavuş kuşu, ibibik
dûedew fişin — osurukçu çevuş kuşu; 2)osuruk kokan
dûel (n) — döl, nesil
dûel (m) — devlet, imparatorluk
dûermaley xue gerayış — kendi etrafında dönmek; 2)başı dönmek, dengesini kaybetmek
dûerım — kez, kere, defa, sefer
dûest bıyayış — dost olmak
dûest qezenc kerdış — dost edinmek, dost kazanmak
dûest tepıştış — dost tutmak
dûest venayış — dost edinmek
dûestê (m) — dostluk
dûestê kerdış — dostluk etmek
dûestê ruenayış — dostluk kurmak
dûestê sero — dostluk üzerine; 2)dostça, dostane
dûeyın — ayranlı
dûeşayış — sağmak, sütü sağmak
dûeşek kotış — yatağa düşmek, hastalanmak
dûhın bestış — yağ bağlamak, semirmek, kilo almak
dûhının — yağlı (et)
dûlnn (n) — kuyruk yağı, iç yağı, hayvan yağı
dûmun (n) — duman
dûmun bıyayış — dumanlanmak
dûmun gırotış — dumanlanmak, duman sarmak
dûmun kerdış — dumanlamak
dûmunın — dumanlı
dûmunın bıyayış — dumanlı olmak
dûn gırotış — duman almak, duman kaplamak
dûn kerdış — tütmek, duman çıkarmak, dumanlamak
dûnyadı — dünyada, hiçbir zaman dûnyara dêst uvv lingiy xue untış: dünyadan elini ayağını çekmek, dünya işleriyle ilgilenmemek, toplumun yaşayışına karışmamak
dûnyara felım kerdış — dünyayı anlamak dûnyara xeyriy xue nivênayiş: dünyadan hayrını görmemek, gün görmemek, sıkıntılar içinde yaşamak
dûnyara zunayış — dünyada olan bitenleri bilmek, yaşamı bilmek
dûnyay xue bedelnayış — dünyadan göçmek, ölmek
dûnyay xuera viyertış — dünyasından geçmek
dûnın — dumanlı
dûnın bıyayış — dumanlanmak, dumanlı olmak
dûr berdış — uzağa götürmek, uzaklaştırmak
dûr fınayış — uzaklaştırılmak
dûr fıstış — uzaklaştırmak
dûr gırotış — uzak tutmak, (bir şeyden) uzak durmak
dûr kotış — uzak düşmek, ayrı düşmek; 2)uzakaşmak
dûr mendış — uzak kalmak
dûr venayış — uzağı görmek
dûr vındertış — uzak durmak, karışmamak
dûr şayış — uzaklaşmak; 2)uzağa gitmek, uzaklara gitmek
dûrra — uzaktan, uzak yerden
dûrra guevend weşa — uzaktan halayı seyretmek güzeldir, uzaktan seyirci kalmak, dişardan görüldüğü gibi kolay olmamak
dûrra nizdira — uzaktan yakından
dûrra tıra unıyayış — bir şeye uzaktan bakmak, bir şeye seyirci kalmak, yapmamak
dûrziyê (m) — dürzülük
dûrşım (n) — (insan için) benzeme, tip, yüz hatları ve fiziki bakımından benzerlik
dûrıst — dürüst
dûrıste (m) — dürüstlük
dûwe (n) — is, katran, bacalarda oluşan katran
dûwel — düvel, devletler
dûweym — isli, katranlı
dûyesın — on ikinci, on ikili
dûz — düz; 2)düzlük
dûz bıyayış — düzleşmek, düz duruma gelmek, düzelmek
dûz kerdış — düzeltmek, düz duruma getirmek, düz yapmak
dûzgın — düzgün
dûzırık pa dûsyayış — (bir şeye) sülük yapışmak,sülük gibi yapışmak
dûzırık po verdayış — (vücuda) sülük vurmak, tedavi amacıyla sülük yapıştırmak
dûşmış bıyayış — düşünmek
dûıny cığari — sigara dumanı
dc-kulpnayış — içe doğru çökertmek, içe doğru çukur oluşturmak, çukuılaştırmak
dc-vcrdayış — yere dökmek, yere devirmek
dc-şayış — içine girmek; 2)içine sığmak; 3)(dokuma, örgü vb) kısalmak, çekilmek
dc-şıkıyayış — eğilip kırılmak, bir şeyin ağırlığı altında eğilip kırılmak; 2)(insan için) yaşlı görünmek
dcbaxxune (n) — tabakhane, sepi yeri
dcc bırıyayış — ağrı dinmek
dcc venayış — acı görmek, acı duymak
dccayış — ağrımak, acımak, sızlamak, sancımak; 2)incinnıek
dclğe kerdış — dalga etmek, çalışmamak, önemsememek
dclılıyayış — çok zayıflamak, kahırdan veya hastalıktan erimek
dcngeyın — dengeli
dcngnayış — kekelemek, pepelemek
dcq (n) — nasır; 2)dövnıe, iğne ile vücut derisi üzerine yapılan benek veya resim
dcqnaye — nesırlı, nasır bağlamış
dcrziınk purı dayış — ısırgan otunun tüyleri sokmak veya yakmak
dcrzıyayış — (dikiş) dikilmek, iğne ile dikiş yapılmak
dcstgırun — eli ağır, elinden iş gelmeyen
dcstmaca çevv nıverdayış — herkesin aleyhinde konuşmak
dcstnıaco gırd — büyük aptes
dcstun pıstınıy xue kertış — ellerini koynuna koymak, boş durmak destun uw lınguniy...lew pa nayış: (birisinin) elini ayağım öpmek, birine çok yalvarmak
de gidi de — haydi, ha gidi
de şue — haydi git, haydi oradan, şaşırmayı anlatan bir ünlerh de:-e, içine; 2)ona, onlara
de-ameyış — eğilmek, bükülmek, kamburlaşmak
de-ardış — -e eğmek, bükmek
de-bestış — (öküz, at vb) çifte bağlamak, koşuya bağlamak
de-bırnayış — (verilecek şeyin bir bölümü) kesmek, çıkarmak
de-bırıyayış — (verilecek şeyin bir bölümü) kesilmek, çıkarılmak
de-bıyayış — -e dolmak, içine doldurulmak; 2)içerlenmek
de-eştış — içine atmak, içeri atmak; 2)hapsetmek
de-fmıyayış — içine konulmak; 2)gömülmek
de-fıstış — içine koymak, içine doldurmak; 2)gömmek, (mezara) koymak
de-gerayış — eski durumuna doğru eğilim göstermek; 2)caymak
de-gırotış — turşu kurmak, turşu yapmak; 2)(toprağa dikilen fidan • veya aşı için) tutmak, yeşermek; 3)(kırılan kemik için) kaynaşmak; 4)iyi anlamak, zilline yerleştirmek
de-kerdış — doldurmak, içine koymak; 2)içeri tıkmak; 3)hapsctmak
de-kotış — içine düşmek; 2)içeri düşmek, hapse düşmek
de-kulpıyayış — içe doğru çökmek, içe doğru çukur oluşmak, çukurlaşmak
de-mendış — içinde sıkışmak, içinde sıkışıp kalmak
de-neğclıyayış — derinin altına kan toplanmak, zedelenme sonucu dokuların arasında kan birikmek; 2)damlaya damlaya birikmek
de-nomıtış — içe kıvırmak, içe katlamak, içe bükmek, eğmek
de-nomıyayış — içe katlanmak, içe kıvrılmak, bükülmek, içe eğilmek
de-nıştış — (şişkinlik) inmek; 2)(criyik) alta çökmek; 3)(kar, rüzgar) dinmek, kesilmek
de-qeldayış — içine düşürmek, -e düşürmek
de-qeldiyayiş — içine düşmek, -e düşürülmek
de-qemctnayış — içine tıkmak, içine sıkıştırmak, -e sokuşturmak
de-qemetıyayış — içine sıkışıp kalmak, -e sokuşmak, tıkılmak
de-verdıyayış — yere devrilmek, yere dökülmek
de-şıyayış — girilmek
deameye — yere doğru eğilmiş (ağaç,dal)
debar (m) — geçim, geçinim, maişet, yaşamı sürdürme
debarey xue kerdış — geçinmek, yaşamak için gerekeni sağlamak, kendi geçimini sağlamak, kendi yaşamını sürdürmek, geçinip gitmek
debax — deri tabaklama, sepi
debax bıyayış — sepilenmek, deri tabaklanmak
debax kerdış — sepilemek, deri tabaklamak
debaxê (n) — sepicilik
debeste — çifte veya koşuma bağlanmış olan, koşumlu (öküz)
debır (n) — (saman, ot vb gibi) kışlık hayvan yiyeceği
debır uvv debar — geçim, besin, yiyecek
debırejnaye — külle örtünmüş (ateş)
debırejıyayış — küllenınek, ateşi bir süre muhafazası için üzerini külle örtünmek
debırnaye — kesinti, çıkarılmış olan
debırnayış — geçindirmek, barındırmak (hayvan için)
debırıyayış — geçinmek, barınmak, yaşamı sürdürmek (hayvan için)
debıyaye — dolmuş olan, dolu, içi dolu; 2)bir duygunun güçlü etkisinde olan, kızgın
dec bınıayış — ağrı kesmek, sancıyı kesmek
dec gırotış — sancı tutmak, ağrımaya başlamak
dec untış — acı çekmek
decaye — ağrılı, ağrıyan; 2)kırgın, gücenmiş olan
decnaye — ağrılı, ağrımış olan
decıy cigêr — ciğer acısı, evlat acısı
decıy guni ver — can ağrısı, can ağrısından
decıy sari — baş ağrısı
decıyayış — incitilmek
def (n) — davul
def — def, savma
def bıkurıyu veng cı ınşuıu — davul çalsan işitmez
def bıyayış — defolmak, defolmak, savuşmak, çekilip gitmek
def kerdış — defetmek, defetmek, kovmak
def kuayış — davul çalmak, davul dövmek
def uw zurna — davul zurna
defçi — davulcu, davul çalan kimse
defmaye — içine koyulmuş olan, gömülü, gömülmüş olan
defn (n) — defin, (ölüyü) gömme
defn bıyayış — defnedilmek, (ölü) gömülmek
defn kerdış — defnetmek, (ölüyü) gömmek
defter (n) — defter
defterra huna kerdış — (birini) defterden silmek
defıste — gömülü; 2)içinde, içine konulmuş olan
degêraye — geriye dönüş yapan; 2)caymış olan, ikna olan
degırote — tuışulanan, turşu için bekletilen, salamuralı, konserveli olan
deh — deh, büyük baş hayvanları harekete geçirmek için söylenen bir söz; 2)ya, hayda (hayret)
deh divane bıyayış — deli divane olmak, aşık olmak
deh kerdış — dehlemek, deh diyerek hayvanı yürütmek
deh kerdış — deli etmek, delirtmek, çıldırtmak
dehşet (n) — dehşet, ürküntü
dehşetin — dehşetli
deilna (m) — define, toprak altına gömülmüş altın gibi değerli şeyler
dek (m) — bilmece; 2)hile, düzen
dek çarnayış — hile ve dalavere çevirmek, dolap çevirmek
dek uw dulav — hile dolap
dekerde — dolu; 2)dolgun, şişman, tıknaz; 3)içeriye tıkılmış olan; 4)lıapise konulmuş olan
dekin — bilmeceli; 2)hileli
dekote — içine düşmüş olan; 2)tenlıa, kuytu, sapa; 2)güneş ışığı iyi almayan (yer) deverdaye.dökük, devrik; 2)sarkık
del (m) — dişi köpek
delalê (m) — güzellik, yakışıklık, iyi ve değerli olma durumu
deli bıyayış — delirmek, çıldırmak, deli olmak; 2)aşık olmak
deli deli — deli deli, delice
delil (n) — delil, kanıt
deliyê xue nayış — deliliğe vurmak, kendini deli gibi göstermek
deliye (m) — delilik
dellal — tellal, yüksek sesle bağırıp bir şeyi ilan eden kişi
dellal vendayış — telal bağırmak, bir şeyi tellal bağırarak ilan etmek
dellal vendayış dayış — (bir haberi) tellal aracılığıyla duyurmak
dellalê (m) — tellallık
delverg (m) — dişi kurt
delğe (n) — dalga; 2)önemsememe
delğe viyarnayış — dalga geçmek
dem (n) — dem
dem (n) — alay şaka, şakalaşma
dem bıyayış — (çay) demlenmek; 2)(bir şeyden) söz edilmek
dem kerdış — (çayı) demlemek; 2)(bir şeyden) dem vurmak, bir şeyden söz etmek
dem kerdış — (biriyle) dalga geçmek, alay etmek, şakalaşmak
dem tepıştış — (çay) dem tutmak, demlenmek
deme (n) — zaman, süre, çağ, dönem
deme deme — zaman zaman, bazen
demew peyendı — son zamanda, son zamanlarda
demey vêr — eski zaman; bir süre önce
demeyek — bir süre, biraz zaman; 2)bir zamanlar, geçmişte
demeyek serdi şayış — (bir şeyin) üzerinden bir süre geçmek, aradan zaman geçmek
demeyin — zamanlı, süreli
demeyna — bir süre daha, bir süre geçince; 2)başka bir zaman
demin — demli (çay)
demoqrat — demokrat
dendar vetış — (birini) borçlu çıkarmak, verecekli çıkarmak
dende (n) — ihtilaf, görüş ayrılığı, uyuşmazlık; 2)nifak,ayırma, ikilik
dende de vıstış — nifak sokmak, anlaşmazlık çıkarmak
dende mıyun kotış — ihtilafa düşmek, anlaşamamak, aralarına görüş ayrılığı girmek
dendik (n) — çekirdek içi, kabuklu çekirdeklerin içi; 2)ceviz içi
dendıkın — bir yiyeceğin içinde ceviz içi bulunan, ceviz içli (kadayıf); 2)içli, içi olan çekirdek
dendıluy guazun — ceviz içi
deng (m) — su veya rüzgarın etkisiyle kendi ekseninde dönerek buğdayı dam haline getiren değirmen teşkilatı; 2)baş dönmesi, baş ağnsı; 3)başı dönen, sersem; 4)kekeme
deng (n) — denk, balya, denge; 2)uygun, eşit
deng amcyış — denk gelmek, uygun gelmek, rast gelmek
deng ardış — denk getirmek, uygun düşürmek
deng bestış — balye bağlamak, balye sarmak
deng bıyayış — başı dönmek, sersemleşmek; 2)yorulmak
deng bıyayış — denkleşmek; 2)balyalanrnak
deng kerdış — yormak, usandırmak, sersemletmek
deng kerdış — denkleştirmek; 2)balyalamak
deng veng — ün, nam san
deng vetış — buğdayı dam haline getirmek
dengayış — kekemek, kekelemek
dengbêj — ses sanatçısı
dengbêjê (m) — ses sanatçılığı
denge (n) — denge
denge (m) — kekemelik, pepelik
dengey xuera — dengi dengine, uygun olanıyla
dengiz (n) — deniz
dengiz kotış — denize girmek
dengnaye — kekeme, kekeç, keke
dengızra vıyertış — denizden geçmek; 2)büyük işler başarmak
deni — elleri dursa ayaklan durmaz çok hareketli veya çalışkan olmak
depanyayış — saklanılmak, gizli bir yerde muhafaza edilmek
deparnaye — saklı
deparnayış — saklamak, gizli bir yer de muhafaza etmek
deqiqadi — dakikasında, anında
deqiqcy xucdi — dakikası dakikasına
deqiyayiş — nasırlanmak
deqnayiş — nasırlaşmak; 2)(vüvutta) dövme yöntemiyle benek veya resim yapmak
der (n) — kapı, dışarı
der cirun — kapı komşu, konu komşu, bütün komşular
derê derxuelê — dere tepe, inişli çıkışlı yer, engebeli
derbeder — derbeder, kapı kapı dolaşan, başkalarına muhtaç
derbeder bıyayış — derbeder olmak, başkalarına muhtaç duruma düşmek, perişan olmak
derd (n) — dert, üzüntü
derd cı dayış — dert vermek, üzmek
derd kerdış — (bir şeyi birisine) dert etmek
derd nıyu — dert değil, üzülmeye değmez, ilgilendirmez
derd piera nayış — dert edinmek
derd untış — dert çekmek, acı çekmek, sıkıntı çekmek
derd uw bela — dert ve bela
derd uw kul purı nayış — (birisine) üzüntü ve keter yaratmak, dert bağlamak
derd uw kulya — acı ve üzüntüyle, dertli dertli
derd vênayiş — dert görmek
derdun ver — dertten, dertler yüzünden, çileden
derdyen — dertli, dert sahibi, üzüntülü, bağrı yanık
derdyen bıyayış — dertlenmek, dertli duruma gelmek
derdıy xue cıri akerdış — birine derdini açmak, birine derdini anlatmaya başlamak
derdıy xue vatış — derdini anlatmak dert yanmak, derdini dökmek
derdıy xue ver veşayış — derdine yanmak, kendi derdine yanmak
derdıy xue yewbinunri vatış — birbirine derdini anlatmak, dertleşmek
dere (n) — dere; 2)çamaşır yıkama, başını yıkama, temizlik
dere kerdış — haftalık çamaşır ve başını yıkamak
derg bıyayış — uzamak; 2)uzannıak; 3)uzun olmak
derg kerdış — uzatmak, uzun etmek uzun sürmek
derg mv dıla — uzun uzadıya, uzatarak, detaylıca; 2)çok uzun
derg pılıun — boylu boyunca, boyu uzanabildiği kadar
derg pılıun kotış — sırt üstü yatmak, rahat bir şekilde uzanmak, boylu boyunca uzanmak
derga derg — uzunluğuna, uzunlamasına; 2)uzun uzun
dergê (m) — uzunluk
dergê ser — uzunlamasına, uzunluğuna
dergdıla — uzun boylu, ince ve uzun boylu, endamlı, yakışıklı; 2)uzun uzadıya, detaylıca
dergune (m) — uzunluk
derheqidi — hakkında
deri ver şayış — çamaşır yıkamak, çok miktarda çamaşır yıkamak için derenin yanma gitmek derg:uzun
derlieq — hakkında, ilgili olarak, üzerine, -le ilgili
dermun bıyayış — ilaçlanmak
dermun kerdış — ilaçlamak
dermun tedı nımendış — derman kalmamak, çok yorulmak
dermunra kotış — dermandan kesilmek, güçsüzleşmek;
dernıumn — ilaçlı
ders (n) — ders
ders bıyayış — ders olmak, tecrübe olmak; 2)ömek olmak
ders cı dayış — ders vermek
ders gırotış — ders almak
ders venayış — ders görmek
ders xebetiyayiş — dcıs çalışmak
ders şeytân dayış — şeytana ders vermek, bilgili ve açıkgöz olmak
dersun dayış — dersler vermek, hocalık yapmak
dersxune (n) — dershane; 2)derslik, sınıf (okul için)
derz (n) — dikiş; 2)derz, duvar taşlarının veya tuğlalarının dışardan doldurulan aralığı
derz kerdış — duvar taşlarının veya tuğlalarının aralığına harç doldurarak düzeltmek
derze (n) — sırtta taşınan yük, bir kişinin sırtlayabileceği miktarda yük
derze cı darıtış — yüklemek, sırtlamak, yükü birinin sırtına vermek
derze kerdış — sırtta taşınacak yükü bağlamak
derze purı nayış — yükü balye veya sırtta taşınacak şekilde bağlamak
derze we-gırotış — yük yüklenmek, yük kaldırmak, sırtına yük almak, yük taşımak, yük sırtlamak
derzewa bıyayış — sırtında yük taşımak, yük yüklenmiş olmak
derzey kuclıyun — bir sırt odun, bir kişinin sırtlayabileceği ınikdarda odun
derzeym — sırtında yük taşıyan, yüklü
derzin (m) — iğne, dikiş iğnesi; 2)şırıngiı, enjektör
derzin cı kuayış — iğne dürtmek, -e iğne batırmak
derzin cı kuıyayış — -e iğne batırılmak, iğnelenmek
derzin pa kerdış — iğnelemek, iğne ile tutuşturmak; 2)(ipliği) ineye takmak, iğneye geçirmek
derzin purı dayış — iğne vurmak, iğne yapmak, şırıngayla vücuda ilaç vermek
derzina kerdış — (ipliği) iğneye takmak veya iğneye geçirmek
derzinin — iğneli
derzinra lncta la — iğneden ipliğe kadar, her şey, bütün eşyalar
derznayış — dikiş diktirmek, diktirtmek
des — on
des des — onar, onar onar, on on
des hebun heta nayış — bir söylenene on eklemek, çok eklemek, çok yalan söylemek
des pcrê mkcrdış — on para etmemek, değersiz olmak
des perê ardış — on paralık etmek, birini veya bir şeyi değersiz duruma düşürmek
des ray — on kez, on del'a, on kere
des teqlê eştış — (bir şey için) on takla •atmak, küçük çıkar sağlamak için onur kırıcı işe katlanmak, çok cimri davranmak
desê — (m) onluk, onlu olanı durumu
desin — onlu; 2)onluk; 3)onuncu
desla — on misli
desqat — on misli, kat kat fazla
dest (n) — el
dest akerdış — el açmak, dilenmek; 2)oyun kağıdı açmak
dest aıneyış — ele gelmek, yakalanmaya gelmek, teslim olmak
dest bedclnayış — el değiştirmek, elden ele geçmek
dest berz kerdış — el kaldırmak, karşı çıkmak; 2)birinc vurmaya kalkışmak; 3)söz hakkı istemek
dest bestış — el bağlamak, el pençe durmak; 2)boş durmak dest bıerzu dar, bınra qilênenu: ağaca el atsa, kökünden koparır, çok güçlü olmak, genç ve dinamik olmak
dest cı dayış — (birine) el vermek; 2)(kağıt oyununda) el vermek
dest cı eştış — el atmak, birine yardım etmek
dest cı nayış — (bir şeye) el basmak
dest cı resayış — (bir şeye) el yetişmek, eli yetişmek
dest cı şunayış — elle dokunmak, el ile incelemek, bir şeyi ellemek
dest dayış — eline vermek, elie tutuşturmak; 2)(birini) ele vermek
dest derg kerdış — el uzatmak
dest estu dêst serravvu — el elden üstündür
dest fereknayöş — el oğuşturmak
dest gueş eştış — elini kulağına atmak, türkü okumaya başlamak
dest gınayış — eline geçmek, eline ulaşmak
dest gırotış — el tutmak, el sıkmak; 2)desteklemek
dest kerdış — el etmek, (birini) el işaretiyle çağırmak
dest kotış — ele geçmek, yakalanmak, eline düşmek
dest Kur'anri dayış — Kur'ana el basmak, yemin etmek
dest mil ser nayış — enselemek, ensesine binmek, yakalamak
dest mil ser nıyayış — enselenmek, ensesine binilmek, yakalanmak
dest pa dayış — el sürmek, el değdirmek, ellemek
dest pa dıyayış — el sürülmek, ellenmek, elle dokunulmak
dest pa nıdayış — ellenmemek, el sürmemek, dokunmamak, el vurmamak; 2)kullanılmamış olmak, el değmemiş kadar yeni olmak
dest pê bıyayış — ele alınmak; 2)başlanmak, başlanılmak
dest pê kerdış — (bir şeyi) ele almak (bir şeyler) etmeye başlamak, yapmaya girişmek, başlamak
dest pie dayış — el ele vermek
dest po dayöş — bir şeyi alttan elle desteklemek